زودپز برقی چیست و چه کاربردی دارد؟
زودپز برقی وسیلهای است در بسته از جنس فولاد ضد زنگ که مواد غذایی شما را با فشار بالا در مدت زمان کمتری میپزد. خاصیت مواد غذایی با این وسیله بهتر حفظ میشود و طعم بهتری پیدا میکند. روی درب این وسیله یک یا چند سوپاپ اطمینان وجود دارد، هنگامی که ظرف تحمل فشار بیشتر را ندارد برای جلوگیری از منفجر شدن سوپاپ آزاد شده و بخار آب از آن خارج میشود. ما بین ظرف و درب آن یک واشر یا لاستیک قرار میگیرد که از خروج هوا و مواد داخل آن از اطراف درب جلوگیری میکند. به دلیل اینکه این ظرف به وسیله برق کار میکند و یک وسیله برقی خانگی محسوب میشود به آن زودپز برقی میگویند.
تاریخچه استفاده از زودپز:
یک فیزیکدان فرانسوی به نام دنیس پاپن در سال ۱۶۷۹ موفق به ساخت این وسیله شد. اولین زودپزهای ساخته شده از جنس آلومینیوم بودند که در سال ۱۹۱۵ میلادی وارد بازار شدند. شخص دیگری به نام آلفرد ویشلر در سال ۱۹۳۷ اولین زودپز کوچک برای استفاده خانگی در اشپزخانه روانه بازار کرد. به دلیل بالا بردن سرعت آشپزی خیلی سریع مورد توجه عموم قرار گرفتند اما به دلیل ضعف در طراحی باعث وقوع حادثه بر اثر انفجار دیگ در برخی خانهها میشد. امروزه به دلیل رعایت استاندارد در طراحی دوباره مورد توجه مردم قرار گرفته و از آنها استفاده میکنند.
استفاده از زودپز چه مزایایی دارد؟
زودپزها در آشپزخانههای قدیمی هم جایگاه خاص خود را داشتهاند اما واقعیت این است که مدلهای قدیمی از ایمنی کافی برخوردار نبودند و پخت و پز با آنها بعضا خطرناک بود. اما امروزه مدلهای جدید به بازار عرضه شدند که سازوکار بهینهتری برای بستن درب و خروج بخار دارند و این نقطه ضعف مهم را برطرف کردهاند تا با خیال راحت از مزایای زودپزها بهره ببرید. برخی از این مزایا عبارتند از:
صرفهجویی در زمان و انرژی:
شاید مهمترین مزیت استفاده از زودپز این باشد که زمان پخت مواد غذایی را به میزان قابل توجهی کاهش میدهد. میتوان استفاده از زودپز را سریعترین روش برای پختن غذاها دانست. چقدر طول میکشد تا یک مرغ ۲ کیلویی را در قابلمه بپزید؟ زودپز این کار را در حدود ۱۵ دقیقه برایتان انجام میدهد! این کاهش زمان نهتنها با کاهش کیفیت پخت همراه نیست بلکه میزان پختگی که زودپزها ایجاد میکنند بیش از روشهای دیگر پختوپز است.
اما زودپز چطور اینقدر سریع غذاها را میپزد؟ اساسا زودپز درون خود فشار ناشی از بخار ایجاد میکند و این امر باعث میشود تا غذاها در دمایی بالاتر از دمای جوش آب قرار بگیرند. همین موضوع باعث میشود غذاها تا حدود ۷۰ درصد سریعتر پخته شوند و این کاهش زمان باعث کاهش مصرفی انرژی میشود. آزمایشها نشان میدهد مصرف انرژی در زودپزهای برقی ۴۰ درصد و در زودپزهای معمولی ۷۵ درصد کمتر از پختن در قابلمههای معمولی است. نباید فراموش کرد که این مصرف کمتر انرژی صرفهجویی در هزینهها را هم به همراه دارد.
پختوپز سالمتر:
زودپزها نسبت به دیگر روشهای پخت سنتی آب کمتری برای پختن غذا لازم دارند و این موضوع باعث میشود ویتامینها و مواد معدنی غذا بیشتر حفظ شوند. همچنین ایزوله بودن زودپز و عدم تماس غذا با هوا از اکسید شدن مواد مغذی جلوگیری میکند. از سوی دیگر دمای بسیار بالایی که در زودپز ایجاد میشود باعث میشود اکثر باکتریها و ویروسها کشته شوند و به این ترتیب غذای سالمتری خواهید داشت.
حفظ طعم غذاها:
با توجه به اینکه فضای داخل زودپز کاملا بسته است، جلوی از بین رفتن رطوبت و طعم غذاها در فرآیند تبخیر را میگیرد و باعث میشود طعم طبیعی غذاها نسبتا حفظ شود. از سوی دیگر رطوبت غذا حفظ و از خشک شدن آن جلوگیری میشود. همچنین باعث میشود مثلا گوشت کاملا آبدار و لذیذ پخته شود.
مزایای زودپز معمولی
بهطور کلی زودپزهای برقی و معمولی، هردو از وسایل کارآمد آشپزخانه هستند که لذت آشپزی را افزایش میدهند و باعث آسانترشدن آن میشوند. ولی اگر بخواهیم آنها را به طور جداگانه بررسی کنیم، هر کدامشان مزایا و معایبی دارند که دیگری ندارد.
عملکرد زودپزهای معمولی در چند مورد بهتر از زودپزهای برقی است. مهمترین نکته درمورد آنها این است که نسبت به زودپزهای برقی فشار بیشتری ایجاد میکنند و میتوانند این فشار را به مدت زمان بیشتری درون خود حفظ کنند. البته این موضوع بهمیزان منبع گرما و مقدار آبی که درون زودپز ریخته میشود هم بستگی دارد.
بهطور میانگین مدت زمانی که طول میکشد یک زودپز معمولی به حداکثر فشار خود برسد، ۱۱ دقیقه است؛ در صورتیکه این زمان برای زودپزهای برقی ۱۴ دقیقه است. زودپزهای برقی علاوهبر صرف زمان بیشتر، توانایی ایجاد فشار کمتری دارند، به طوری که حداکثر فشار در آنها خیلی کمتر از حداکثر فشار در زودپزهای معمولی است.
نکته
موضوع زمان در سرد شدن زودپز هم صدق میکند. شما برای خنک شدن یک زودپز معمولی بهراحتی میتوانید آن را در جریان آب سرد بگذارید؛ در صورتیکه برای زودپزهای برقی، بهعلت الکتریکی بودن این کار ممکن نیست و باید برای خنک شدن آن صبر داشته باشید. پس اگر زمان برای شما اهمیت دارد، انتخاب شما باید یک زودپز معمولی باشد.
نگهداری زودپزهای معمولی خیلی راحتتر است بهطوریکه آنها را میتوان در کنار تابههای دیگر درون کابینت یا هرجای دیگر نگهداری کرد؛ ولی زودپزهای برقی را نمیتوان هر جایی گذاشت؛ در نتیجه با تهیه زودپز معمولی در فضای آشپزخانهتان هم صرفه جویی میکنید.
مزایای زودپز برقی
احتمالا با خواندن ویژگیهای زودپزهای معمولی، با خود فکر میکنید که چرا باید یک زودپز برقی تهیه کنید؟ ولی زود قضاوت نکنید! زودپزهای برقی هم مزایای خاص خودشان را دارند که کاملا متفاوت با زودپزهای معمولی هستند.
مهمترین ویژگیهای یک زودپز برقی ناشی از چیزهایی است که آن را با یک زودپز معمولی متمایز کرده است. یکی از این ویژگیها، ایمنی بیشتر آن است. درون آنها سنسورهایی وجود دارد که باز یا بسته بودن در زودپز را تشخیص میدهند و تا زمانی که در آن بهطور کامل بسته نشود اجازه تولید گرما را نمیدهند. این موضوع باعث میشود که در زودپز در مواقعی که گرمای درون آن زیاد است و خطر مواجه با بخار آب داغ وجود دارد باز نشود.
نکته مهم دیگر در مورد زودپزهای برقی زمانبندی آنها است. شما میتوانید مقدار زمان مورد نیاز برای پخت غذا را در زودپز تنظیم کنید تا بعد از آن زمان زودپز به طور خودکار خاموش شود. با این ویژگی شما میتوانید بعد از تنظیم کردن زمان زودپز به کارهای دیگرتان برسید و نگران فراموش کردن غذا نباشید.
توجه
خیلی از زودپز برقی امروزی به شما این امکان را میدهند که علاوهبر زمان خاموش شدن، زمان روشن شدن آن را هم تنظیم کنید!
کافی است غذایی که قصد دارید برای وعدهی بعدی داشته باشید را درون زودپز قرار بدهید و زمان روشن شدن آن را تنظیم کنید.
این زمان تا سقف ۱۲ ساعت قابل تنظیم است.
شما میتوانید زودپز برقی خود را به گونهای تنظیم کنید که وقتی از سر کار میآیید غذایی تازه و گرم داشته باشید؛ در نتیجه در وقت و انرژی شما صرفهجویی میشود.
از نظر قابلیت، گفتیم که زودپزهای معمولی دو منظورهاند. در صورتی که زودپزهای برقی هم روز به روز در حال پیشرفت هستند طوری که نسلهای جدید آن قابلیت آرام پز هم خواهند داشت.
زودپز با چه اندازهای برای شما مناسب است؟
اندازه مناسب برای شما به تعداد نفراتی که برایشان غذا درست میکنید و تعدد استفادهتان از زودپز بستگی دارد. دقت داشته باشید مقدار گنجایشی که برای زودپزها اعلام میشود برابر با ظرفیت کامل آنهاست. اما در واقع برای پختن غذا میتوانید نصف یا نهایتا دو سوم از ظرفیت کامل آن را استفاده کنید. هرگز بیشتر از دو سوم ظرفیت زودپز را پر نکنید؛ از آنجایی که فرآیند پخت با جوش آمدن و قُل زدن همراه است ممکن است منجر به مسدود شدن خروجی بخار شود و خطر ایجاد کند. ظرفیتهای مختلف زودپزها را میتوان به شرح ذیل دستهبندی کرد:
- زیر ۵ لیتر که برای افراد مجرد یا خانوادههای ۲ یا سه نفره مناسب است.
- ۵ تا ۷ لیتر که برای خانوادههای ۳ تا ۶ نفره گزینه خوبی است.
- ۷/۵ تا ۱۰ لیتر؛ اندازه ایدهآل برای خانوادههایی که بیش از ۶ نفر جمعیت دارند، یا افرادی که قصد دارند غذای بیشتری درست کنند و در فریزر نگه دارند.
- بیشتر از ۱۰ لیتر؛ بیشترین ظرفیت زودپز که برای استفاده در مهمانیها مناسب است و میتوان برای بیش از ۱۵ نفر در آن غذا پخت.